Introductie: Klieren

• https://www.youtube.com/watch?v=qNQsZZN5INM
• zie hier, hier, of hier

Testosteroon?

• zie hier, hier, of hier

Oestrogeen? Testosteroon? Oxitocine?

• verwijder klieren
• voeg hormoon toe
• voeg hormoon-inhibitor toe

Problemen: specificiteit (tijd, weefsel); interacties

• onderzoek is moeilijk!
• sommige grote patronen, maar weinig detail-inzicht

→ vermijd stereotypes!

hormonen:

• signaalstoffen in meercellige organismen
• regulatie van lichamelijke processen
• voorbeelden mens: oestrogeen, adrenaline, insuline, thyroxine, dopamine, …
• voorbeelden planten: auxine, ethyleen, …

secretie:

• (Latijn: secretio, afzonderen) is het afscheiden van <iets>.
• Kan naar buiten (bv. omgeving, bv. darm) of naar binnen (meestal bloed/lymfe).

klier:

• “een weefsel (of orgaan) dat secretie doet.” (FM)
• of: een orgaan dat het produceren van bepaalde stoffen als functie heeft

ken je klieren!

→ oefening 1 ↗108

→ oefening 3,4 ↗110

door endocriene klieren

• (“endo” = naar binnen)
• afscheiding van hormonen
• versnelling door bloedsomloop/lymfe
• resultaat: “communicatie” binnen organisme (zie hier)

door exocriene klieren

• “uitscheiding”, wanneer een organisme <iets> aan de omgeving kwijtraakt.
• noot: vertering/darm is ook buiten! (zie hier)
• resultaat: (a) uitscheiding, (b) communicatie met andere organismen

→ oefening 5 ↗112

niet doen: → oefening 3.1 p. 108

• volgens mij (Falk Mielke): bullshit, omdat “nuttig” en “onnuttig/schadelijk” geen goede werkdefinitie is. Excretie is een onderdeel van secretie.
• Het boek komt overeen met Wikipedia en dus niet betrouwbaar. Andere bronnen: “nuttig”, “actief”, of onderscheiding puur door voorbeelden.

(1) “excretie = onnuttig”, maar…

• voorbeeld zweet: koeling & afscheiding, communicatie
• voorbeeld urine: osmoregulatie & afscheiden, communicatie

(2) “excretie = passief”, maar…

• urine/nier: actief proces (membraantransporter, tegenstroom, ultrafiltratie)
• \(CO_2\): aktieve ventilatie nodig

(3) secretie eist aanmaken van stoffen (variant van FM)?

• zie boven; meeste hormonen zijn (relatief complexe) organische verbindingen die (meer of minder) doelgericht aangemaakt worden
• acknowledged: ureum (stikstofeindproduct) is dit eigenlijk ook.
• maar wikipedia gaat erop niet in: “Secretion is the movement of material from one point to another, such as a secreted chemical substance from a cell or gland.” (excretie ook!)

(4) Taalverwarring?

• nederlands/engels/frans/duits?
• engl. “excrement” = faeces, faecaliën (en die hebben nooit een klier gezien)

Take Home messages:

• Je moet leren “secretie = nuttige stoffen; excretie = schadelijke stoffen”!
• Je mag ook leren dat een organisme afval automatisch bij krijgt, maar hormonen zelf moet aanmaken
• Maar elke definitie is altijd een werkdefinitie: we gebruiken ze zolang het nuttig is en de communicatie ondersteunt.
• “nuttig” en “onnuttig” is een subjectief oordeel, en onwetenschappelik
• “actief” en “passief” is wel een nuttige onderscheiding, maar niet als definitie van excretie