Reactie op Prikkels
1. Kompas (Th3 ↗91)
- systeem
- homeostase
- interactie
- prikkels
- (coördinatie: zenuwstelsel, hormoonstelsel) → uitgesteld!
thema nu: reactie (effectoren)
2. Reactie: één Cel
→ informatie binnen de cel
2.1. Microscopische Predatoren
Voorbeeld 1: eencellige eukaryoten zoals Euglena gracilis (oogdiertjes), Chlamydomonas reinhardtii (een soort van groene algen) en Paramecium (pantoffeldiertjes).
Voorbeeld 2: “Raptorial Feeding” (roofzuchtige voeding?) - fagocytose and myzocytose (Dileptus, Bursaria, Vampyrella)
- https://www.youtube.com/watch?v=io731XY8fH8 [4:10-7:25]
- actieve beweging: chemotaxis (bron https://doi.org/10.1016/S0003-9365(80)80003-0)
[?] Hoe kunnen eencellige organismen hun prooi vinden?
2.2. Taxis
[beweging achter een prikkel aan; bv. chemotaxis, fototaxis
- receptoren: (op de celmembraan) signaaltransductie
- reactiepaden: (binnen cytoplasma) signalen binnen de cel doorgeven
- reactie: “iets daarmee doen”; bv. aanmaken van nieuwe eiwitten, beweging door zweepstaartjes (flagel)
[bron]
- specifiek? doelgericht? snel?
2.3. Echte Reactiepaden
Echte reactiepaden zijn ongeloofelijk ingewikkeld!
Voorbeeld “apoptosis” = gecontrolleerde celdood (afbeelding niet te kennen!)
[bron]
3. ⌘ Sleutelconcepten
- homeostase en reactie zijn eigenschappen van het leven
- chemische stoffen: signaalmolecules (bv. hormonen, neurotransmitter)
- reactiepaden: signaalcascade die van receptie tot reactie leidt
- reactie: bv. (chemo-|foto-|magneto-)taxis; aanmaken van eiwitten
- de cel als geheel is een systeem (wisselwerking, terugkoppeling)
Noot: echte reactiepaden zijn ingewikkeld (video: toepassing na Rube Goldberg) maar efficient.
- ons beeld van de cel is maar een model
4. Reactie: Meercellige Organismen
4.1. Herhaling
We hebben dit al gezien! (focus op receptoren)
Ook hier: receptoren, Reactiepaden, Reactie!
- reactiepaden hier: tussen cellen
4.2. Receptie en Reactie
[?] Hoe kunnen meercellige organismen hun prooi vinden?
Voorbeeld: Stermol
[bron]
- “foerageren”!
[1]
- Sensorische input: contact met een object activeert tastreceptoren op de neus van de mol, die informatie via sensorische zenuwen naar de hersenen verzenden
- Integratie: circuits van neuronen in de hersenen integreren de input en genereren actiepotentialen in motorneuronen.
- Motorische output: spieren trekken samen, waardoor de mol op voedsel bijt of verder door de tunnel beweegt.
[?] Waarom gaat dit zo snel?
4.3. Probleem: Snelheid
Alleen maar met chemische stoffen gaat het te traag.
- Oplossing 1: circulatie / vaatstelsel (hormonen)
- Oplossing 2: zenuwstelsel
(volgende afbeelding ter illustratie; niet te kennen)
[2]
4.4. Resultaat
Reactie!
- Er zijn maar twee opties:
- spieren
- klieren
We noemen die Effectoren omdat ze als gevolg van een reactiepad een verandering ondergaan.
[?] Bewust of onbewust?
4.5. Oefeningen (Th3 H1 ↗94)
5. ⌘ Sleutelconcepten
- homeostase en reactie zijn eigenschappen van het leven
- chemische stoffen: signaalmolecules (bv. hormonen, neurotransmitter, ionen)
- reactiepaden: signaalcascade die van receptie tot reactie leidt
- (+) versnelling door bloedsomloop of zenuwgeleiding
- de lichaam als geheel is een systeem (wisselwerking, terugkoppeling); wij bekijken soms maar vereenvoudigd delen ervan (model)
Effectoren: sturen reactie als gevolg van een reactiepad; we hebben klieren en spieren.
6. Bronnen
- [1] Campbell Biology Global Edition (9th ed., 2011); Fig. 50.2 “A simple response pathway: foraging by a star-nosed mole”, p. 1132; Pearson
- [2] Campbell Biology Global Edition (9th ed., 2011); Fig. 45.2 “Intercellular Communication by Secreted Molecules”, p. 1021; Pearson
vorige les \(\quad\) volgende les